De rijke historie van Drogeham
“Rûn 1200 binne meardere doarpen yn Achtkarspelen ûntstien en Droegeham wie dêr ien fan.” Het is meteen duidelijk dat ik deze middag op pad ben met dé amateurhistoricus van Achtkarspelen. Simon Hoeksma schreef meerdere boeken over de geschiedenis van de gemeente. Hij neemt mij vanmiddag mee door Drogeham en zijn rijke historie.
We starten bij het kunstwerk van Melle Visser aan De Sânnen, waarvan een soortgelijke variant aan de andere kant van het dorp - aan de Tillewei - staat. Het kunstwerk vertelt de geschiedenis van Drogeham. “Dit is de Herfoarme Tsjerke,” vertelt Hoeksma. “De toer datearret út 1200, út de tiid dat Droegeham ûntstie”
We lopen om het beeld heen. “De kroade herinnert oan it wite sân fan Droegeham,” zegt Hoeksma. “Dêr stie ús doarp bekend om.” Drogeham is destijds ontstaan op een zandkop. De naam 'Drogeham' verwijst naar een droog stuk land in een bocht van een waterloop. Helaas is van die waterloop, een zijtak van de Oude Ried, vandaag-de-dag vrijwel niets meer over.
Nadat ik nog even dag heb gezegd bij dagbesteding Daeldersplak, die is gevestigd in de oude basisschool, wandelen we langs een smal pad naar Het Leech. Hoeksma: “Dizze wei foarme froeger de grins mei Harkema, wêr't ik opgroeid bin. En dat is net it Harkema dat we no kinne. Froeger hjitte it hjir Harkema-Opein. Letter kamen súdlik fan Droegeham hieltyd mear huzen en waard dat Harkema-Opein neamd. En noch letter waard dat koartwei Harkema.”
Nog een smal pad leidt ons naar het buurtschap Buweklooster. “Bouwe Harkema wie in rike lânhear dy't hjir yn de 13e ieuw in frouwekleaster stichtte hat,” vertelt Hoeksma. “Der is no allinne noch in klokkestoel en in tsjerkhôf oer. Dat is de reden dat we hjoed-de-dei noch altyd twa tsjerkhôven yn Droegeham hawwe, hjir en by de Herfoarme Tsjerke.” In het baarhuisje op de begraafplaats is een oude grafsteen uit 1598 ingemetseld. Deze grafsteen van Anna Folckes Gratinga werd gevonden bij opgravingen. “Wy witte dat it kleaster yn 'e buert fan it tsjerkhôf stien hat,” zegt Hoeksma. “Mar we witte net wêr't it krekt stien hat.”
Even verderop staan we stil bij het Indië-monument dat is opgericht ter nagedachtenis aan de militairen uit de regio die zijn omgekomen in Nederlands-Indië tussen 1946 en 1950. Het monument wordt ook betrokken bij de jaarlijkse dodenherdenking op 4 mei. “Dit jier wiene der ek wer in hiel soad minsken,” aldus Hoeksma. “It liket wol oft it mei de sitewaasje yn de wrâld de ôfrûne jierren hieltyd mear libbet.”
We lopen naar De Buorren in het centrum van Drogeham. Hoeksma wijst mij op de vele winkels die langer of korter geleden gesloten zijn. “Froeger wie it hjir ien lange rige mei winkels. Der binne stadichoan hieltyd mear ferdwûn. Hiel spitich, mar wat dogge je deroan?”
Op de Ike Buorrren wijst Hoeksma mij op het voormalige dorpscafé. “Dat is no in lokaasje foar begelaat wenjen foar jongerein.” Vervolgens wijst hij op de omliggende seniorenappartementen. “De seal ûnder yn it kafee wurdt no neffens my net mear brûkt. Hoe moai soe it wêze as it kafee brûkt wurde koe as moetingsromte foar de âlderein yn it doarp.”
Even verderop komen we op it Tsjerkepaed. “Hjir wie froeger in brink, in iepen romte yn it doarp. Dat is hiel bysûnder, want dy sjogge je eins allinne op de sângrûn yn Drinte.” We vinden er ook het beeld 'In Droegehamster' dat verwijst naar de veemarkten die destijds jarenlang op de brink werden gehouden. “It byld stelt in boer en in keapman foar dy't ûnderhannelje oer in ko,” legt Hoeksma uit. “In Hamster Ko wie wat lichter boud as de kij op de klaai. As in keapman te min biede woe foar in ko, sei de boer: ‘It is gjin Droegehamster!’. Dêr komt de útdrukking wei.”
Op de Tsjerke Buorren, naast de Hervormde Kerk, staat een kleine arbeiderswoning, één van de vier rijksmonumenten in Drogeham. “Froeger stelden minsken dúdlik minder hege easken,” lacht Hoeksma. “Foar hjoeddeiske begripen is it wol hiel lyts.” Even verderop - op de hoek van de Lytse Wei - krijgen we letterlijk nog een inkijkje in het Drogeham van vroeger, wanneer we een kijkje mogen nemen in de mooie gerenoveerde woning van de familie Algra. “Wy wenje hjir al mear as 30 jier," zegt Algra. "Mar it hûs stiet noch altyd bekend als Jankes húske, de froegere bewenster. Wy hawwe it hielendal opknapt, mar we hawwe ek âlde eleminten behâlden. Sa sitte de bedstees der noch yn.”
Voordat we teruglopen naar mijn auto geeft Hoeksma mij nog een laatste stukje geschiedenis van Drogeham mee op de Slotstrjitte. “Yn 1770 boude Johan Lodewijk Doys van Haersma hjir in slot: Haersmastate. Dat waard yn 1808 alwer ôfbrutsen, mar de namme 'Slotstrjitte' ferwiist hjir noch nei.”
Het geeft nog maar eens aan hoe rijk de historie van Drogeham is. Geweldig ook het enthousiasme waarmee Hoeksma erover vertelt. Hartelijk dank daarvoor. Deze middag werd daardoor een hele mooie en leerzame wandeltrip 'down memory lane'.
Drogeham kijkt ook vooruit!
Mochten jullie - op basis van mijn verslag - denken dat Drogeham in het verleden blijft hangen, dan moet ik toch nog even iets kwijt. Want niets is minder waar! Onlangs brachten wij als B&W ook een bezoek aan Drogeham en toen namen de bestuursleden van Plaatselijk Belang ons mee in al hun plannen voor de toekomst. Zo willen ze speelbos Het Hossebos graag in ere herstellen, zijn er onlangs nieuwe tennis- en jeu de boulebanen gekomen, participeren ze in een energiecoöperatie en zijn ze bezig met de uitbreiding van hun dorpshuis. Daarnaast zetten ze zich in voor de woningbouw in het dorp en willen ze binnenkort graag een dorpstuin beginnen. Kortom: Drogeham is druk bezig om richting de toekomst opnieuw geschiedenis te schrijven.