Augustinusga, voormalig hoofddorp van Achtkarspelen
In één dorp was ik nog niet geweest tijdens mijn doarpskuiers. En dat is niet het minste dorp. Augustinusga, Stynsgea in het Fries, was eeuwenlang het hoofddorp van de grietenij Achtkarspelen. In 1827 werd Buitenpost de bestuurlijke hoofdplaats van de grietenij die in 1851, met de invoering van de gemeentewet, de gemeente Achtkarspelen werd.
Vandaag de dag is Augustinusga een dorp met ruim 1200 inwoners en herinneren alleen enkele straatnamen nog aan de voorname states (landgoederen) Siccama, Gaykema en Jensma die er eerder stonden. Anno 2025 is Augustinusga een betrokken en actief dorp, zo vertellen mijn wandelgenoten van vanmiddag: Alle Kramer en Arie Brandsma. Kramer is voorzitter van plaatselijk belang en Brandsma is voorzitter van sportvereniging ASC ’75 en tevens bestuurslid van plaatselijk belang.
“In pear jier lyn hawwe we it 1000-jierrich bestean fan Stynsgea fierd,’’ vertelt Kramer, waarmee hij de rijke historie van Augustinusga onderstreept. En als we het over alle activiteiten in het dorp hebben, noemt hij het dorpsfeest dat in mei werd georganiseerd. “En ek it 50-jierrich bestean fan ASC ’75 (yn april, red.) wie in moai feest,” vult Brandsma aan.
Het is de kantine van ASC ’75 waar we starten met onze dorpswandeling. “Dit is hieltyd faker ús moetingsplak,” legt Kramer uit. “Fierder binne der net folle oare plakken yn it doarp mear om gear te kommen.” Brandsma: “Op tongersdeitejûnen nei de trening sit it hjir geregeld fol. Dêr binne we hiel bliid mei, want dat hat ek wolris oars west.”
De Augustinusga Surhuizum Combinatie (ASC ’75) is een bloeiende omnivereniging met bijna 250 leden. Op sportpark ‘Easterbuorren’ wordt niet alleen gevoetbald, maar ook getennist en de plaatselijke loopgroep heeft er eveneens haar thuisbasis. “It giet hiel goed mei de feriening,” zegt Brandsma. “Der is de lêste tiid aardich wat jeugd by kaam en út Surhuzum wei wurdt de bining ek hieltyd sterker mei de klup.”
“We hawwe hjir no ek in bootcamp (outdoor fitnesspark, red.) op it sportpark,” vertelt Kramer trots. “Dêr hawwe we wol fiif jier mei dwaande west, mar it is no einlings slagge.” De begeleiding van de bootcamp wordt verzorgd vanuit de loopgroep. “Mar earst sille we de bootcamp noch offisjeel iepenje,” lacht Kramer.
Van het sportpark aan It Oast lopen we naar het einde van de Skoalikkers. “Dit is ien fan de plakken dêr’t wentebou plakfine kin,” wijst Kramer. “Njonken de nijbou oan ‘e Geawei is ek romte, mar der sit op it stuit net in soad beweging yn ‘e plannen. We meie bouwe en de grûneigners wolle wol meiwurkje, dus wêr wachtsje we noch op?” Brandsma benadrukt het belang van woningbouw voor het dorp. “Jeugd út it doarp wei wol hjir graach wenjen bliuwe, mar dy kinne no nearne te plak.”
We wandelen langs gymzaal De Trime, met aanpalend het jeugdhonk en de kinderopvang, naar basisschool De Twa-Ikker. Brandsma: “Earder hiene we noch twa basisskoallen, in kristlike en in iepenbiere, mar dy binne tsien jier lyn by-inoar gien. It is no in skoalle foar elkenien. Wy binne bliid dat der noch in skoalle yn it doarp is.”
Als we naar het ijsbaanterrein en het omringende bos lopen, wijst Kramer op het gebrek aan verlichting. “De iisbaan is ek ús eveneminteterrein en dêr wurdt geregeld wat organisearre, mar op jûntiid en foaral yn ‘e winter is it hjir hiel tsjuster. Dêrom wolle wy hjir graach mear ferljochting hawwe, mar de gemeente seit dat we dan earst sels de stroom de regelje moatte.”
“En we sitte al net sa rom yn it jild,” vervolgt Kramer. “Wy binne it iennige pleatslik belang fan de gemeente dat ek in bosk yn ûnderhâld hat. Dêr giet sa njonkelytsen in soad jild yn sitten.” Terwijl we nog een bonte verzameling kabouters in het bos ontdekken, lopen we naar het café. Brandsma: “It kafee is net mear wat it west is. It is noch mar op twa jûnen iepen, op freed en saterdei. Neffens my wol de eigner it wol ferkeapje of der apparteminten yn meitsje.”
We wandelen verder naar de Sylgong. “In pear jier lyn hawwe we hjir mei wetteroerlêst te meitsjen hân,” vertelt Kramer. “Lokkich is de wetterôffier ferbettere en binne ek de huzen oanpakt. It liket no oplost te wêzen.” Onderweg komen we rijtjes huurhuizen tegen, waarvan er enkele leeg staan. “Neffens ús wol de wenningboustifting hjir op termyn nije huzen delsette, mar dêr hawwe we noch neat oer heard. We freegje ús ôf hoe lang dit sa noch bliuwt. Der is genôch jeugd dy’t noch in plakje siket.”
Vervolgens lopen we naar de monumentale kerk van Augustinusga, waarvan de toren stamt uit de dertiende eeuw, en komen uit op het Abrahamsplein. “Dit is it hert fan it doarp,” zegt Kramer. “Hjir wolle we dit jier ek wer in krystmerk hâlde. Dy wolle we nij libben yn blaze. Dêrom begjinne we earst lyts, mei 15 oant 20 kreamen. We binne al drok dwaande mei de tarieding.”
"De bus giet no noch troch ús doarp, mar hoe komt dat yn 'e takomst?'
Op de terugweg naar het sportpark komt Kramer, naast alle positieve punten, ook nog met een aantal zorgen. “De bus giet no noch troch ús doarp, mar hoe komt dat yn ‘e takomst? It is tige wichtich dat der in busferbining bliuwt. Fierder moatte we der ek om tinke dat der gjin swier ferkear troch it doarp giet. Der steane ferbodsboerden, mar net elkenien hâldt ‘m deroan.”
Tot slot komt ook oud en nieuw nog even ter sprake. Kramer: “Ferline jier wie der bêst wol wat skea troch in brânbult by it kafee. As pleatslik belang binne wy dêr fansels net ferantwurdlik foar, mar we wolle wol helpe om dat yn 'e takomst foar te kommen.” Brandsma vult aan: “Ik hear dat der plannen binne om mei âldjier in tintefeest te organisearjen, sadat minsken dêrhinne kinne. It soe moai wêze as we dêrfoar stipe fan de gemeente krije.”
En feesten organiseren kunnen ze prima in Augustinusga. Dat heb ik deze middag wel meegekregen. Het bruist van de activiteit in dit voormalige hoofddorp van Achtkarspelen. En dat komt niet in de laatste plaats door de inzet van plaatselijk belang. Waar een klein dorp nog altijd groot in kan zijn.
